Pada 13 Disember lalu, akhbar Utusan Malaysia ada melaporkan
mengenai program bantuan perkahwinan Baitulmal Majlis Agama Islam Wilayah
Persekutuan (MAIWP) yang mana pada tahun ini seramai 1,310 orang asnaf dengan
jumlah RM1,624,300 telah menerima bantuan tersebut.
Tujuan inisiatif ini adalah bagi membantu meringankan
bebanan golongan asnaf terutamanya golongan fakir, miskin dan mualaf yang ingin
mendirikan rumah tangga.
Usaha dan kreativiti dalam mengagihkan bantuan zakat seperti
ini adalah amat baik terutamanya bagi mengurangkan masalah peningkatan kes
pembuangan bayi yang disebabkan oleh pergaulan bebas antara lelaki dengan
wanita. Justeru, ia wajar diteruskan pada masa hadapan dan dikembangkan lagi
dalam aspek yang lain pula.
Atas dasar tersebut, penulis ingin mencadangkan bahawa
transformasi agihan dana boleh dilakukan bagi tujuan membayar hutang bagi pihak
penghutang-penghutang Melayu Islam yang telah diisytihar sebagai muflis untuk
membantu mereka keluar daripada masalah tersebut.
Asas kepada cadangan ini ialah masalah muflis di kalangan
Melayu Islam semakin membimbangkan mutakhir ini. Mengikut statistik Jabatan
Insolvensi Malaysia (MDI), seramai 9,471 orang telah diisytiharkan muflis
sehingga suku ketiga tahun 2012. Satu laporan menunjukkan bahawa setiap hari
seramai 41 belia diisytihar muflis.
Dalam kes peminjam Perbadanan Tabung Pendidikan Tinggi
Nasional (PTPTN) yang gagal membayar balik pinjaman pelajaran dan berdepan
dengan tindakan disenarai hitamkan, kaum Melayu Islam mencatatkan jumlah
tertinggi, iaitu seramai 328,550 diikuti Cina (55,445) dan India (28,250).
Mereka ini akan berdepan dengan risiko muflis jika masih gagal menjelaskan
hutang pada masa hadapan. Masalah muflis ini akan berlarutan jika tiada
penyelesaian holistik dicari.
Umum mengetahui bahawa kutipan zakat telah meningkat dari
setahun ke setahun. Peningkatan jumlah zakat yang begitu banyak telah
menyebabkan ketidakseimbangan antara jumlah yang dikutip dan jumlah yang diagih
kepada asnaf. Natijahnya, berlaku lebihan dana yang tidak diagihkan.
Dana zakat boleh digunakan bagi penyelesaian masalah ini
berdasarkan kepada dua asas, iaitu orang yang berhutang adalah asnaf zakat dan
objektif sebenar zakat adalah untuk pembangunan ekonomi ummah.
Pertama, di dalam al-Quran, Allah SWT berfirman dalam Surah
At-Taubah ayat 60 yang bermaksud: "Sesungguhnya sedekah-sedekah (zakat)
itu hanya untuk orang-orang fakir dan orang-orang miskin dan amil-amil dan
muallaf yang dijinakkan hati-hati mereka dan hamba-hamba yang hendak
memerdekakan dan orang-orang berhutang dan untuk (dibelanjakan pada jalan Allah
dan orang-orang musafir (yang keputusan) dalam perjalanan".
Seperti yang terkandung di dalam ayat di atas, satu daripada
golongan masyarakat yang layak menerima duit zakat ialah orang-orang yang
berhutang atau al-gharimin. Siapakah yang termasuk di dalam golongan ini?
Maklumat yang diperolehi daripada Portal Rasmi Fatwa
Malaysia yang dikelola oleh Bahagian Pengurusan Fatwa, Jabatan Kemajuan Islam
Malaysia melalui laman sesawang www.e-fatwa.gov.my, al-Gharimin merupakan
orang-orang berhutang yang layak menerima zakat, iaitu orang yang berhutang
untuk faedah awam seperti untuk menghapuskan persengketaan antara dua pihak dan
sebagainya.
Menurut fatwa itu lagi, bagi individu yang berhutang untuk
tujuan peribadi, mereka hanya boleh dimasukkan ke dalam asnaf ini dengan syarat
seseorang individu mestilah tidak memiliki harta dalam kadar yang mencukupi
(haddul kifayah).
Maksud golongan yang berhutang ini jika diaplikasikan dalam
konteks semasa adalah meliputi golongan masyarakat yang membuat pinjaman yang
tidak bercanggah dengan syarak. Tujuan sesuatu hutang yang dibuat akan menjadi
penentu sama ada orang yang berhutang tersebut layak atau tidak menerima dana
zakat bagi membayar hutangnya.
Sebagai contoh, peminjam PTPTN yang tidak mempunyai sumber
dana bagi menjelaskan pinjaman pelajaran boleh tergolong sebagai al-gharimin.
Peminjam yang menggunakan kad kredit untuk membeli barang keperluan asas
seperti makanan, pakaian dan tempat tinggal yang bukan bertujuan untuk
bermegah-megah juga tergolong dalam golongan asnaf ini.
Maksud golongan ini boleh juga dikembangkan kepada
orang-orang yang berhutang dengan 'ah long'. Umum mengetahui betapa kejamnya
'ah long' menyeksa mereka yang tidak mampu membayar hutang. Seksaan dan ancaman
yang diberikan amat dahsyat dan tidak berperikemanusiaan.
Golongan ini wajar dibantu di bawah asnaf al-gharimin dengan
syarat hutang yang dibuat mestilah untuk tujuan baik bukannya untuk berjudi
atau melakukan maksiat.
Kedua, membantu golongan asnaf al-gharimin akan mencapai
objektif sebenar zakat. Satu daripada objektif zakat ialah untuk pembangunan
ummah. Ummah akan membangun apabila ekonomi dijana dengan baik dan pendapatan
orang-orang Islam meningkat.
Jika ramai orang Islam muflis, bagaimana ekonomi ummah dapat
diperkasakan? Penulis bersetuju dengan pandangan bahawa "orang muflis
umpama hidup dalam 'koma', masih 'bernyawa' tapi tak mampu berbuat
apa-apa".
Dalam konteks ini, semakin banyak orang Melayu Islam yang
muflis, semakin sukar untuk ummah membangun. Justeru, membebaskan orang Islam
daripada muflis merupakan antara jalan bagi terus memperkasa ekonomi
bumiputera.
Institusi zakat negeri-negeri boleh mengambil contoh
daripada tindakan yang dilakukan oleh Kementerian Hal Ehwal Ugama Negara Brunei
Darussalam. Penulis dimaklumkan oleh seorang rakan bahawa dana zakat di sana
digunakan untuk membantu penghutang kad kredit membayar hutang bagi mengelak
masalah muflis.
Pembiayaan dilakukan hanya sekali sahaja bagi setiap
penghutang. Langkah yang diambil tersebut mungkin boleh dipelajari dan dikaji
dengan lebih menyeluruh jika ingin dilaksanakan di negara kita.
Justeru, penulis merasakan sudah tiba masanya dana zakat
diperluaskan penggunaannya bagi membantu orang Islam yang muflis untuk keluar
daripada masalah tersebut.
Membebaskan mereka daripada muflis bererti pembangunan
ekonomi Melayu Islam akan bertambah baik. Walaupun inisiatif ini mungkin bakal
mengundang pelbagai kontroversi, namun setidak-tidaknya tulisan ini diharap
mampu membuka jalan kepada pihak berwajib untuk merencana satu kaedah efektif
bagi menyalurkan dana zakat kepada Muslim muflis. -- Oleh : RAM AL JAFFRI SAAD, Universiti Utara Malaysia
No comments:
Post a Comment